เยอบีร่า

ความสำคัญทางเศรษฐกิจ

เยอบีร่าเป็นไม้ตัดดอกที่ได้รับความนิยมสูงมากในตลาดโลกในปัจจุบัน เพราะมีสีดอกสดใส มีหลายสี อายุการใช้งานทน และมีรูปทรงดอกสวยงาม ปัจจุบันประเทศไทยมีพื้นที่ปลูกเยอบีร่าประมาณ 3,000 ไร่ ซึ่งระยะหลังมีการนำเยอบีร่าสายพันธุ์ยุโรปเข้ามาปลูกทดแทนเยอบีร่าสายพันธุ์ไทย แต่ก็ยังผลิตได้ไม่เพียงพอกับความต้องการของตลาด จึงต้องมีการนำเข้าจากต่างประเทศประมาณปีละ 25 ล้านบาท ซึ่งปริมาณและมูลค่าการนำเข้าเพิ่มขึ้นทุกปี

แหล่งผลิตที่สำคัญ

ภาคเหนือ : พิจิตร พิษณุโลก เชียงใหม่ เชียงราย

ภาคกลาง : นนทบุรี สมุทรสาคร

ภาคใต้ : นครศรีธรรมราช ภูเก็ต

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : ขอนแก่น อุบลราชธานี

ลักษณะทั่วไป

เยอบีร่าเป็นไม้ดอกที่มีลักษณะต้นเป็นกอเตี้ย มีลำต้นใต้ดิน ใบมีสีเขียวเข้มปรกเป็นพุ่ม ขอบใบหยักเป็นแฉกไม่เท่ากัน และหุบเข้าหาเส้นกลางใบเล็กน้อย และมีขนบาง ๆ อยู่ตามใต้ใบและท้องใบ ส่วนดอกเยอบีร่าประกอบด้วยดอกย่อยเล็ก ๆ เป็นจำนวนมากอัดแน่นอยู่บนฐานรองดอก ดอกย่อยมี 2 ประเภทคือ ดอกย่อยชั้นนนอก (Ray floret) และดอกย่อยชั้นใน (Disk floret) โดยดอกย่อยชั้นนอกเป็นดอกตัวเมีย เรียงอยู่รอบนอก ดอกย่อยชั้นในเป็นดอกสมบูรณ์เพศมีขนาดเล็กและสั้นจำนวนมากเรียงกันแน่นอยู่บริเวณใจกลางของช่อดอก

ประเภทของเยอบีร่า แยกตามสายพันธุ์แบ่งออกได้ 3 สายพันธุ์ ดังนี้

1. สายพันธุ์ไทย : ลักษณะดอกมีกลีบดอกซ้อนหนามากอย่างเป็นระเบียบ ดอกย่อยชั้นในจะอยู่แน่นตรงใจกลางดอก และความยาวลดหลั่นออกมาสัมพันธ์กับดอกย่อยชั้นนอก

2. สายพันธุ์อเมริกา : เป็นเยอบีร่าประเภทที่มีกลีบดอกชั้นเดียว กลีบดอกย่อยชั้นนอกเรียวยาวและค่อนข้างบาง

3. สายพันธุ์ยุโรป : มีลักษณะกลีบดอกหนา กลีบกว้าง ปลายกลีบมน มีกลีบซ้อน 2-3 ชั้น ก้านดอกตรงเป็นที่นิยมของตลาดปัจจุบัน

พันธุ์เยอบีร่าที่ปลูกกันอยู่ทั่วไปส่วนใหญ่เป็นสายพันธุ์ไทย

ได้แก่

กลุ่มดอกสีเขาว : พันธุ์ขาวครีม ขาวจักรยาว ขาวจักรสั้น

กลุ่มดอกสีแดง : พันธุ์แดงลักแทง แดงตาเปิ่น แดงใหญ่ และหมื่นหาญ

กลุ่มดอกสีเหลือง : พันธุ์เหลืองถ่อ เหลืองพังสี สีดา และนวลละออ

กลุ่มดอกสีส้ม : พันธุ์สุรเสน สีอิฐ จำปา กุมารทอง และสร้อยฟ้า

กลุ่มดอกสีชมพู : พันธุ์ลูกรัก บัวหลวง และมณฑา

นอกจากนี้ได้มีการนำสายพันธุ์ยุโรปเข้ามาปลูกกันมากขึ้น เนื่องจากได้ราคาดี ซึ่งได้แก่

กลุ่มดอกสีแดงและแดงอมส้ม : Lea, Veronia, Tennessee, Ximena และ Clepatra

กลุ่มดอกสีชมพู : Beatrix, Estelle และ Claudia

กลุ่มดอกสีชมพูม่วง : Terra Parade, Royal, Nova และ Pamela

กลุ่มสีเหลือง : Teroformosa, Horizon, Easter star และ Terra sun

กลุ่มสีขาวครีม : Celphi, Terra Mint, Bahama และ Terra Nevelis

กลุ่มสีส้ม-เหลือง : Terra Mexico และ Clementine

กลุ่มสองสี (Bicolor) : Starlight และ Terra Mix

การขยายพันธุ์

1. การเพาะเมล็ด ส่วนใหญ่ใช้วิธีนี้เพื่อหาพันธุ์ใหม่ ๆ โดยใช้วัสดุเพาะเมล็ด เช่น ขุยมะพร้าวกับทราย หรือทรายกับขี้เถ้าแกลบ อัตราส่วน 1:1 ใส่ในตะกร้าพลาสติก ซึ่งรองด้วยกระดาษหนังสือพิมพ์เกลี่ยหน้าให้เรียบเสมอกัน ใช้ไม้ทำร่องตามขวางของตะกร้าห่างกันประมาณ 1 นิ้ว นำเมล็ดวางเรียงในร่องกลบด้วยวัสดุเพาะ แล้วรดน้ำให้ชุ่มประมาณ 3-5 วัน เมล็ดก็งอก เมื่อต้นกล้างอกแล้วมีใบจริง 2-3 ใบ ทำการย้ายลงถุงชำโดยใช้ดินผสมที่มีทรายผสมกับขุยมะพร้าวและปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยอินทรีย์ อัตรา 1:1:1 เป็นวัสดุปลูก นำไปตั้งที่ร่มรำไร เมื่อต้นกล้าตั้งตัวแล้วจึงย้ายลงแปลงปลูก ซึ่งใช้เวลาในการให้ดอกประมาณ 4-4-5 เดือน

2. การแยกหน่อ เป็นวิธีที่ใช้กันมาก เพราะทำได้ง่ายและสะดวก การแยกหน่อเยอบีร่าควรทำเมื่อเยอบีร่ามีอายุประมาณ 7 เดือน ซึ่งทำได้ 2 วิธี

ก. การแยกหน่อโดยการขุดต้นเยอบีร่าขึ้นมาทั้งกอ ล้างดินออกให้หมดจึงแยกหน่อแต่ละหน่อควรมีรากติดอย่างน้อย 3 ราก ตัดราก และใบออกประมาณครึ่งหนึ่งเพื่อลดการคายน้ำ และนำหน่อที่แยกไปชำในถุงที่มีวัสดุเพาะชำ เช่น ทรายหรือขุยมะพร้าวหรืออาจลงแปลงเลย นำไปเก็บไว้ในที่ร่ม รดน้ำประมาณ 1 เดือน รากจะแตกใหม่ประมาณ 2 เดือน ก็สามารถให้ดอกได้

ข. การแยกหน่ออ่อนจากส่วนของลำต้น (เหง้า) ใช้กับต้นที่มีอายุตั้งแต่ 1 ปีขึ้นไป โดยตัดใบให้หมดทั้งต้นและตัดให้เหลือแต่เหง้า ส่วนของเหง้าก็จะแตกต้นอ่อนขึ้นมา วิธีนี้ไม่ต้องขุดต้นออกจากแปลง เมื่อต้นอ่อนมีใบ 3-4 คู่ จึงแยกหน่ออ่อนมาชำต่อไป

3. การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ วิธีนี้สามารถผลิตต้นพันธุ์ได้จำนวนมากในเวลาสั้นได้ต้นที่ปลอดโรคและตรงตามพันธุ์

อนาคตของไม้ตัดดอกเขตร้อนของไทย

                ดอกไม้ที่นิยมใช้กันมากที่สุด 10 อันดับแรกของของโลกได้แก่ กุหลาบ เบญจมาศ คาร์เนชั่น ลิลลี่ ฟรีเซีย เยอบีร่า กล้วยไม้ (ซิมบีเดียม) จิบโฟฟิลล่า และ อัลสโตรมีเรีย การใช้ไม้ตัดดอกของโลกเพิ่มสูงขึ้นทุกปี ในปี 2533 มีมูลค่า 675,000 ล้านบาท ซึ่งเพิ่มขึ้น 11% จากปี 2528 ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกาและอิตาลี เป็นประเทศที่ใช้ไม้ตัดดอกมากที่สุด คิดเป็น 27%, 23% และ 16% ตามลำดับ ขณะที่เนเธอร์แลนด์ โคลัมเบีย และอิสราเอล เป็นประเทศผู้ส่งออกไม้ตัดดอก สู่ตลาดโลกมากที่สุด

                คนไทยนิยมใช้ดอกไม้เพื่อปลูกตกแต่งบ้านเรือน และใช้ในพิธีกรรมทางศาสนามาช้านานแล้ว แต่ดอกไม้เริ่มมีบทบาท สำคัญทางเศรษฐกิจ เมื่อประมาณ 30 ปีนี้เอง ประเทศไทยเริ่มมีการปลูกและส่งดอกกล้วยไม้ไปจำหน่ายต่างประเทศ และในระยะ 10 ปี ที่ผ่านมาความต้องการใช้ดอกไม้ภายในประเทศมีเพิ่มสูงขึ้น จึงมีการปลูกเพื่อการค้าเพิ่มมากขึ้น ปัจจุบันประเทศไทยมีพื้นที่ปลูกไม้ตัดดอกรวมกันประมาณ 40,000 ไร่ เพิ่มขึ้น 20% จากปี 2529 ไม้ดอกที่นิยมปลูก กันมากที่สุดได้แก่ กล้วยไม้ มะลิ และกุหลาบ ซึ่งมีพื้นที่ปลูก คิดเป็น 36%, 15.2%, และ 9.2% ตามลำดับ ในระยะ 2-3 ปีที่ผ่านมา ไม้ดอกเมืองร้อนหลายชนิด เช่น ดาหลา ปทุมมา ขิงแดง ธรรมรักษา ที่ไม่เคยมีการปลูกเป็นการค้าอย่าง จริงจังมากก่อนมีการปลูกมากถึง 303 ไร่ ในปี 2537 และยังมีแนวโน้มขยายตัวอย่างต่อเนื่อง

               ดอกไม้ตัดดอกเขตร้อนที่สำคัญที่ปลูกเพื่อการค้าอยู่ในประเทศขณะนี้ เช่น กล้วยไม้ บัวตัดดอก ซ่อนกลิ่นไทย ปทุมมา ธรรมรักษา ดาหลา หน้าวัว และอีกหลายชนิดที่มีแนวโน้มว่าจะมีการปลูกเพื่อการค้าเพิ่มขึ้นอีกหลายชนิดได้แก่ ขิงแดง เอื้งหมายนา กล้วยตัดดอก สับปะรดตัดดอก คล้าตัดดอก ขิงอินโดนีเซีย บานไม่รู้โรย สร้อยทอง ล้วนเป็นไม้ตัดดอกที่น่าสนใจเพราะปลูกเลี้ยงดูแลรักษาง่าย เจริญเติบโตได้ดีในประเทศไทย การลงทุนไม่สูงนัก แต่พืชเหล่านี้ยังไม่ได้รับความสนใจมากนักเพราะอาจจะเป็นพืชที่อยู่ใกล้ตัวเกินไป มองเห็นเป็นความเคยชิน และเคยอยู่อย่างไร้ค่ามาก่อนหรือบางชนิดก็ใหม่เสียจนไม่เป็นที่รู้จัก พืชเหล่านี้เลยไม่ได้รับการพัฒนาอย่างจริงจัง ดังนั้นเทคโนโลยีการผลิตไม้ดอกเมืองร้อนที่จะนำไปเป็นข้อมูลส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกเป็นการค้าจึงเป็นข้อจำกัดที่สำคัญที่สุด การเริ่มต้นที่จะกำหนดอนาคตพืชเหล่านี้ จึงน่าจะอยู่ที่ทางนักวิชาการควรหันมาให้ความสำคัญกับการศึกษาเรื่องดอกไม้เมืองร้อนให้มากขึ้นไปพร้อม ๆ กับการส่งเสริมให้ประชาชนรัก และบริโภคไม้ดอกเมืองร้อนให้กว้างขวางมากขึ้น ซึ่งอาจจะมีผลให้ลดการนำเข้าดอกไม้เมืองหนาว และสามารถส่งออกไม้ดอกเมืองร้อนเพิ่มมากขึ้นด้วย